CON ĐƯỜNG SỰ NGHIỆP NGHỀ KIỂM TOÁN

LỜI MỞ ĐẦU

Một dấu mốc quan trọng của đời người là tốt nghiệp đại học, và sinh viên đã đứng trước ngưỡng cửa ấy với sự lựa chọn nghề nghiệp suốt cuộc đời cho bản thân mình. Và cũng có nhiều bạn sinh viên hỏi tôi về vấn đề đó, là một kiểm toán viên đi trước nên tôi viết bài này có thể giúp các bạn sinh viên mường tượng rõ hơn phần nào về con đường nghề kiểm toán.

SỰ NGHIỆP KIỂM TOÁN

1. Con đường ta đi

Có nhiều con đường trong sự nghiệp kiểm toán, nhưng con đường có thể là ngắn nhất mà phù hợp nhất là với 5 mốc quan trọng: thực tập kiểm toán – trợ lý kiểm toán – kiểm toán viên – kiểm toán viên hành nghề - thành lập doanh nghiệp kiểm toán. [Bản thân tôi, tôi dừng ở mốc kiểm toán viên và chứng chỉ ACCA (UK) và chuyển sang làm về tài chính.]

2. Thực tập kiểm toán

Bước thứ nhất, đại học đã trang bị lý thuyết với các môn kế toán, kiểm toán, nhưng mục tiêu gần nhất với sinh viên là có được suất thực tập kiểm toán ở một trong các công ty kiểm toán. Vì nó sẽ cho bạn kinh nghiệm thi tuyển dụng, trải nghiệm các vòng thi: Vòng hồ sơ, vòng kiểm tra kiến thức, và vòng phỏng vấn, và cho bạn kinh nghiệm làm việc trong môi trường kiểm toán. Việc thực tập kiểm toán là lần đầu tiên bạn bước chân vào giới văn phòng chuyên nghiệp. Có rất nhiều lần đầu tiên trải nghiệm và những thứ bạn cần học: từ trang phục văn phòng lịch sự, chuyên nghiệp, tư duy lo-gic, đến kỹ năng giao tiếp với các anh chị đồng nghiệp, giao tiếp với khách hàng. Đối với khách hàng, bạn cần thể hiện mình là một nhân viên chuyên nghiệp, có kinh nghiệm trong lĩnh vực này để tạo được niềm tin với khách hàng, cũng là đối với các anh, chị kiểm toán viên trong nhóm. Đi công tác gặp phải những tình huống trớ trêu, khó khăn, không biết giải quyết như thế nào trước mắt thì có anh, chị đi cùng nhưng khách hàng giám sát. Bản thân thực tập muốn hỏi trực tiếp anh, chị khó quá vì khách hàng khắt khe, nếu để khách hàng thấy nền tảng kiến thức mình không chắc thì sẽ bị phản ánh lên Công ty, ảnh hưởng tới hình ảnh Công ty, về nhà hỏi thì thời gian gấp rút nên áp lực công việc lại đè nặng lên áp lực thời gian. Và khi bạn phải giải trình GLV hay báo cáo thì áp lực thời gian lại đè nặng lên áp lực công việc. Kỹ năng Word, Excel là rất cần thiết khi làm việc mà bạn cần trau dồi bởi vì cần trình bày working paper rõ ràng và xử lý số liệu của những phần hành thường gặp trong kỳ thực tập như: tiền và tương đương tiền, phải trả và nợ phải thu, tài sản cố định, chi phí trả trước...

3. Trợ lý kiểm toán viên

Bước thứ hai, nếu bạn hoàn thành tốt kỳ thực tập và viết luận văn tốt nghiệp ra trường thì bạn đã có đủ tự tin để nộp đơn tuyển dụng vào các công ty kiểm toán ở vị trí trợ lý kiểm toán rồi. Tuyển dụng diễn ra vào tháng 6 đến tháng 9 nên bạn cần tận dụng thời gian này để chuẩn bị cho tuyển dụng, cũng như học tiếng anh để tự tin phỏng vấn hơn, cả về tiếng anh giao tiếp trong CV, cũng như tiếng anh chuyên ngành Accounting và Auditing. Có tiếng anh tốt hơn các bạn khác có thể giúp bạn tạo ấn tượng với nhà tuyển dụng. Bạn có thể nộp hồ sơ nhiều công ty và nhận được vị trí nhân viên chính thức ở một công ty. Có thể nỗ lực bạn chưa đủ cạnh tranh, tuy nhiên có 1 số công ty nhỏ tuyển dụng vào tháng 10-tháng 1 năm sau, bạn cũng có thể nộp đơn để tham gia ứng tuyển với mục tiêu chọn nghề kiểm toán mà không phải nghề nào khác. Khi đi làm, khác với nghề kế toán, công việc có tố chất ổn định, ít di chuyển (nếu có, như cục Thuế, đi ngân hàng,..) trong khi trợ lý kiểm toán phải đi gặp khách hàng, nên việc đi công tác ở các tỉnh là không thể tránh. Những chuyến công tác có thể vài ngày hoặc thậm chí là 1, 2 tháng. Đi công tác bạn sẽ được tiếp xúc nhiều với ban lãnh đạo, kế toán trưởng, CFO các tập đoàn công ty lớn. Đi công tác, bạn có thể có thêm công tác phí, được tận dụng đi tìm hiểu một tỉnh mới nhưng bạn sẽ ít về quê gặp bố mẹ và anh chị em hơn, do bộn bề công việc, bạn cũng ít có thời gian nói chuyện, tụ tập bạn bè, bạn trai/bạn gái. Nếu là con gái, cuộc sống không ổn định, nay đây mai đó khiến gia đình bạn có phần lo lắng cho bạn. Tuy nhiên, khi lên cấp cao hơn trong nghề sẽ ít phải di chuyển hơn. Trải qua 3-4 mùa bận, và các khóa đào tạo nội bộ ở công ty, bạn cũng tích lũy thêm kiến thức, kinh nghiệm cho mình. Bạn có cơ hội được lên vị trí trưởng nhóm kiểm toán sau 3-4 năm.

4. Trở thành kiểm toán viên

Là một kiểm toán viên, chức vụ cao hơn, kinh nghiệm nhiều bao nhiêu thì càng trách nhiệm và áp lực bấy nhiêu. Bạn cần phụ trách phần hành khó như hàng tồn kho, giá thành, doanh thu, lập báo cáo tài chính, báo cáo kiểm toán, làm việc ở cả 3 giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, thực hiện kiểm toán và kết thúc kiểm toán. Chưa hết, bạn cần hướng dẫn các thành viên trong nhóm kiểm toán các phần hành mà họ phụ trách, đứng ra đại diện cho đoàn giao tiếp trực tiếp với giám đốc và kế toán trưởng những phát hiện tìm thấy khi đi thực địa, trao đổi và tìm giải pháp cho vấn đề. Bạn cũng cần hoàn thiện báo cáo kiểm toán sơ bộ gửi cho kiểm toán viên hành nghề soát xét và trả lời các câu hỏi của cấp trên. Áp lực là từ mà bạn đang tưởng tượng ra bây giờ và sự thật cũng rất áp lực. Làm thêm giờ là chuyện rất bình thường của dân kiểm toán. Với một số khách hàng có hệ thống phức tạp, hoặc báo cáo deadline chặt, thường lịch làm việc một ngày là: sáng 7h dậy để đến công ty cho đúng giờ, làm việc liên tục tại công ty hoặc tại khách hàng đến 9h đêm, đi ăn nhẹ chút gì đó rồi lại về làm tiếp đến 11h đêm. Nếu như sắp đến hạn phải ra báo cáo thì việc ngủ lại văn phòng hoặc làm đến 1 hoặc 2h sáng là bình thường. Khi mọi người chuẩn bị đón chào một năm mới thì là lúc các kiểm toán viên bắt đầu một mùa kiểm toán bận rộn mới. Đối với các kiểm toán viên thực hiện kiểm toán các doanh nghiệp niêm yết, thậm chí mùa bận rộn diễn ra quanh năm khi mà cuộc kiểm toán cuối năm chưa kịp đóng sổ thì bắt đầu chuẩn bị cho cuộc kiểm toán soát xét bán niên, rồi kiểm toán 9 tháng. Có lẽ ít có nghề nào căng thẳng và bận rộn như nghề kiểm toán, đặc biệt là kiểm toán các doanh nghiệp niêm yết trên hai sàn chứng khoán, mà chúng bạn chỉ gọi ngắn gọn là kiểm toán niêm yết. Hàng ngày kiểm toán viên làm việc với khách hàng đến khi trời không còn sáng, trở về văn phòng tiếp tục với thảo luận nhóm, hoàn thiện hồ sơ, xử lý các vấn đề phát sinh và chuẩn bị cho sáng sớm ngày hôm sau lại trên từng cây số. Tuy nhiên, áp lực làm cho bạn trưởng thành hơn, học hỏi, tích lũy được nhiều hơn. Vậy đấy, nghề Kiểm toán không phải là màu hồng như nhiều ngưởi tưởng. Nhưng bạn nghĩ bạn vẫn quyết định gắn bó với nó thì chắc chắn vinh quang sẽ đến. Bằng 3 năm tuổi nghề nhưng nghề kiểm toán sẽ giúp bạn đi nhanh hơn, chững chạc hơn các nghề khác. Điều đó càng làm bạn vững tin và cố gắng ở thời điểm hiện tại, để biến giấc mơ thành sự thật: kiểm toán viên hành nghề chuyên nghiệp.

5. Kiểm toán viên hành nghề chuyên nghiệp

Đến thời điểm của 5-6 năm sau, nhìn lại nghề kiểm toán giúp bạn được đi đây đi đó, với 5 năm kiểm toán, bạn có thể đã đặt chân đến nhiều tỉnh thành của đất nước. Bạn sẽ chẳng có thể có cơ hội như vậy nếu làm 1 công việc khác, mỗi chuyến đi là 1 trải nghiệm về con người, thắng cảnh, ẩm thực mỗi vùng miền… một trải nghiệm khá thú vị. Hai là, bạn được tiếp cận đa dạng, bạn được trải qua nhiều loại hình doanh nghiệp, lớn có, bé có, xây dựng, thương mại, sản xuất đều có ….sau này bạn có thể tự tin tư vấn cho nhiều doanh nghiệp. Ba là, bạn có cái nhìn tổng quát số liệu hơn, không bị đi sâu vào 1 phần hành nào đó nên bạn có cái nhìn tổng quan tốt hơn. Bốn là, bạn tiếp cận nhiều với khách hàng giúp bạn tăng kỹ năng giao tiếp và tuyết phục khách hàng. Năm là bạn thường xuyên được đào tạo thu nhập ổn định mặc dù thu nhập không quá cao. Có người nói với bạn rằng, muốn làm giàu thì đừng làm kiểm toán, tức là làm kiểm toán thu nhập không cao chỉ cao hơn kế toán một chút.

Bàn về bài toán thu nhập, sau vài năm đi làm ở 1 công ty kiểm toán thì năm đầu sẽ được hưởng lương khoảng 5-6 triệu/ tháng, cuối năm được hưởng thêm lương KPI khoảng 20 triệu/ năm nữa, tuy nhiên thêm 1-2 năm tiếp theo bạn có thể cảm thấy áp lực cao dần lên mà thu nhập không đổi, và so sánh với bạn bè cùng ra trường thì thu nhập hàng tháng có thể chỉ bằng một nửa. Chúng ta nghĩ lương thấp thì cống hiến làm gì. Nhưng bạn suy ngẫm không nên làm việc vì tiền vì làm vậy cả đời sẽ chỉ chạy theo tiền mà thôi, lựa chọn cho mình một mục tiêu sẽ có nhiều tiền và theo đuổi mục tiêu đấy thì tiền sẽ tự về túi mình.

Nhiều người sẽ rời bỏ nghề kiểm toán để chuyển sang nghề liên quan khác như kế toán tổng hợp, tài chính, kiểm soát nội bộ với mức lương cao hơn… nhưng với bạn, bạn thích sự gắn bó với nghề và bạn đam mê nghề thì lý do gì bạn phải ra đi. Trích dẫn từ 1 KTV đi trước “Tuổi trẻ không có gì ngoài thời gian và sức trẻ, nếu tuổi trẻ nhàn dỗi thì về già sẽ căng thẳng”, “Chúng ta không thành công vì chúng ta sống không có mục tiêu, nếu có mục tiêu rõ ràng thì phấn đấu không ngừng nghỉ 5 năm sẽ thấy có kết quả rõ rệt, hạnh phúc là theo đuổi mục tiêu của mình và mỗi ngày thấy mình đến gần mục tiêu hơn”. “Nếu tuổi trẻ làm việc quá chú trọng vào thu nhập thì có thể nó sẽ là bước ngáng đường bạn trở thành một người thành công. Khi bạn theo đuổi mục tiêu thì tiền sẽ dần dần đến với bạn”. Đấy là quan điểm của 1 người theo đuổi mục tiêu là số 1. Nếu ai muốn trở thành 1 người thành công thì hãy lựa chọn cho mình 1 mục tiêu và cống hiến không ngừng nghỉ cho mục tiêu đó, bạn nghĩ không quá 5-7 năm bạn sẽ bắt đầu thấy có những thành công nhất định. Tương lai của bạn sẽ tươi sáng hơn nếu bạn hoàn thành tốt công việc của một kiểm toán viên và tham gia thi chứng chỉ kiểm toán viên hành nghề của Bộ tài chính. Với 7 môn thi bạn cần vượt qua để được cấp chứng chỉ. Bạn cũng có thể lựa chọn học các chứng chỉ quốc tế về kế toán kiểm toán như: ACCA (UK), CPA (Aus), ICAEW.. Cầm chứng chỉ CPA (VN) trong tay, bạn có thể được ký báo cáo kiểm toán và soát xét báo cáo của các trưởng nhóm kiểm toán – kiểm toán viên, soát xét toàn bộ cuộc kiểm toán ở cả 3 giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, thực hiện kiểm toán và kết thúc kiểm toán. Và thường xuyên tham gia họp cũng như đào tạo nội bộ, họp và marketing khách hàng.Và cũng vì vậy, thu nhập của bạn với mức lương chức vụ cao hơn và khoản phụ cấp CPA có thể giúp bạn ổn định cuộc sống trung lưu ở Hà Nội. Quan trọng nhất bạn cần thực hiện nghĩa vụ tuân thủ nguyên tắc hoạt động kiểm toán độc lập: không can thiệp vào hoạt động của khách hàng, đơn vị được kiểm toán trong quá trình thực hiện kiểm toán; Từ chối thực hiện kiểm toán cho khách hàng, đơn vị được kiểm toán nếu xét thấy không bảo đảm tính độc lập, không đủ năng lực chuyên môn, không đủ điều kiện theo quy định của pháp luật; Từ chối thực hiện kiểm toán trong trường hợp khách hàng, đơn vị được kiểm toán có yêu cầu trái với đạo đức nghề nghiệp, yêu cầu về chuyên môn, nghiệp vụ hoặc trái với quy định của pháp luật; Tham gia đầy đủ chương trình cập nhật kiến thức hàng năm; Thường xuyên trau dồi kiến thức chuyên môn và kinh nghiệm nghề nghiệp; Thực hiện kiểm toán, soát xét hồ sơ kiểm toán hoặc ký báo cáo kiểm toán và chịu trách nhiệm về báo cáo kiểm toán và hoạt động kiểm toán của mình; Báo cáo định kỳ, đột xuất về hoạt động kiểm toán của mình theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; Tuân thủ quy định của Luật Kiểm toán độc lập và pháp luật của nước sở tại trong trường hợp hành nghề kiểm toán ở nước ngoài; Chấp hành yêu cầu về kiểm tra, kiểm soát chất lượng dịch vụ kiểm toán theo quy định của Bộ Tài chính;

6. Tuân thủ chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp

Bên cạnh đó, bạn cũng tuân thủ chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp: độc lập, khách quan, không nhận hoặc đòi hỏi bất kỳ một khoản tiền, lợi ích nào khác từ đơn vị được kiểm toán ngoài khoản phí dịch vụ và chi phí đã thỏa thuận trong hợp đồng đã giao kết; không sách nhiễu, lừa dối khách hàng, đơn vị được kiểm toán; không tiết lộ thông tin về hồ sơ kiểm toán, khách hàng, đơn vị được kiểm toán, trừ trường hợp khách hàng, đơn vị được kiểm toán chấp thuận hoặc theo quy định của pháp luật; không thông tin, giới thiệu sai sự thật về trình độ, kinh nghiệm và khả năng cung cấp dịch vụ của KTV hành nghề và DNKT, không tranh giành khách hàng dưới các hình thức ngăn cản, lôi kéo, mua chuộc, thông đồng với khách hàng và các hành vi cạnh tranh không lành mạnh khác; không thông đồng, móc nối với đơn vị được kiểm toán để làm sai lệch tài liệu kế toán, báo cáo tài chính, hồ sơ kiểm toán và báo cáo sai lệch kết quả kiểm toán; không giả mạo, khai man hồ sơ kiểm toán; không thuê, mượn chứng chỉ KTV và Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán để thực hiện hoạt động nghề nghiệp; Không cung cấp dịch vụ kiểm toán khi không đủ điều kiện theo quy định của Luật Kiểm toán độc lập; không hành nghề kiểm toán với tư cách cá nhân; không giả mạo, cho thuê, cho mượn hoặc cho sử dụng tên và chứng chỉ KTV, Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề kiểm toán để thực hiện hoạt động kiểm toán.

7. Khởi nghiệp

Bước cuối cùng trong sự nghiệp cho những bạn tham vọng và đam mê với nghề là thành lập doanh nghiệp kiểm toán. Theo pháp luật hiện hành quy định thì thành lập và trong quá trình hoạt động, công ty kiểm toán phải có ít nhất 3 người có Chứng chỉ kiểm toán viên, trong đó có một thành viên là Giám đốc (hoặc Tổng Giám đốc) và ít nhất một thành viên khác. Có thể sau này luật thay đổi về ít nhất bao nhiêu người CPA, nhưng có nghĩa là bạn không thể thành lập một mình, bạn cần hợp tác với những đồng nghiệp khác để cùng thành lập doanh nghiệp kiểm toán uy tín, đúng luật và để cung cấp dịch vụ chất lượng tới khách hàng ngày một tăng. Bạn sẽ xây dựng doanh nghiệp chuyên nghiệp, kiểm soát chặt chẽ, văn hóa doanh nghiệp hướng đến con người. Vì theo nghề dịch vụ kiểm toán, yếu tố con người là quan trọng nhất: về nghiệp vụ chuyên môn phải giỏi và về đạo đức nghề nghiệp chuẩn mực, chuyên nghiệp. Đó là yếu tố cốt lõi trong văn hóa doanh nghiệp bạn sẽ xây dựng trong tương lai, 7-10 năm tới khi bạn hội tụ đủ các yếu tố cần thiết để thành lập doanh nghiệp kiểm toán. Ngoài kiểm toán, bạn sẽ thành lập các phòng ban về tư vấn thuế, thẩm định giá, tư vấn pháp luật. Đó là các dịch vụ đi kèm. Bạn muốn một doanh nghiệp khi thuê dịch vụ: từ dịch vụ thành lập doanh nghiệp, kế toán, thuế, kiểm toán, pháp lý họ đều nghĩ đến chúng bạn và chúng bạn là nhà cung cấp. Bạn luôn đảm bảo tính độc lập là các dịch vụ sẽ tách bạch, tuân thủ chuẩn mực kiểm soát chất lượng, các phòng ban sẽ tiến hành độc lập, đội ngũ chuyên gia và giám đốc là độc lập, cũng như lưu trữ chứng từ bí mật và độc lập. Bạn mong muốn doanh nghiệp kiểm toán của bạn sẽ ngày một phát triển, thành công và mang lại giá trị gia tăng cho các doanh nghiệp nói riêng, và sự minh bạch cho nền kinh tế Việt Nam nói chung.

Để đi đến mục tiêu cuối cùng, chúng ta đều biết hiện tại còn nhiều khó khăn, nhưng nghề kiểm toán nghiệp vụ thực sự không khó, mà yếu tố khó là sự đam mê, sự tuân thủ đạo đức, chăm chỉ, cẩn thận. Đó là các phẩm chất trong tính cách bạn, vì vậy bạn sẽ luôn ấp ủ, cố gắng, đi đúng hướng con đường mà bạn đã chọn.

KẾT LUẬN

“Không khổ sao có sướng, không thất bại sao có thành công. Ai cũng chọn việc nhẹ nhàng gian khổ sẽ dành… đời sau…!” Chúng ta muốn khởi nghiệp thì chúng ta cần trải qua và vượt qua con đường gian nan ấy, bằng đôi chân trần, bằng đôi tay, khối óc và nghị lực hơn nữa. Bởi chẳng ai trao cho bạn “trái ngọt” khi ta chờ nó “rụng”.

Tóm lại, 7-10 năm không phải quãng thời gian quá dài cũng không hề ngắn, nó là một khoảng thời gian để mỗi con người rèn luyện, học tập và có thể bước đi vững chắc trên con đường kiểm toán độc lập chuyên nghiệp và khởi nghiệp. Hãy giữ vững tâm lý, mục tiêu cũng như sự kiên trì để có thể vượt qua những khoảng thời gian thử thách.